Ideologia – nowy początek?
Przemiany polityczne i nowe formy ideologii we współczesnym świecie
Rozwój współczesnego społeczeństwa, zgodnie z teoriami
politologów i filozofów politycznych, miał się dokonywać m.in. jako
stopniowy proces niwelacji, czy zaniku ideologii politycznych. Jeszcze w
1960 roku Daniel Bell twierdził, że ideologia nie jest potrzebna w
wysoko uprzemysłowionych państwach, gdyż postęp naukowy i techniczny
będzie w stanie samodzielnie sprostać wyzwaniom czasu. Dotychczasowy
„ideologiczny” sposób podejmowania decyzji zostanie zastąpiony przez „techniczne”
rozwiązanie głównych problemów, co oznacza przeniesienie ich ze sfery
polityczno-ideologicznej do strefy zarządzania i administracji.
Konfrontacja ideologiczna w obszarze stosunków międzynarodowych miała
zostać zastąpiona przez racjonalne, obiektywne negocjacje. Już jednak
wydarzenia roku 1968 zmusiły Bella do rewizji tej prognozy.
Ponownie
„duch końca ideologii" został wywołany w 1989 roku. Decydującą rolę
odegrał tu głośny artykuł Fukuyamy pt.: „Koniec historii". Pod wpływem
upadku reżimów komunistycznych w Europie Środkowej i Wschodniej oraz
procesów liberalizacji w ZSRR i Chinach, Fukuyama, inspirowany
"finalizmem" Hegla i Kojeve’a, ogłosił "koniec historii", rozumiany
m.in. jako zakończenie walki ideologicznej i „koniec polityki”. I tym
razem, po burzliwych wydarzeniach z końca lat 1990-tych, Fukuyama poczuł
się zmuszony do porzucenia tego stanowiska.
Obydwa
te przypadki wskazują, po pierwsze, iż wysnuwanie teoretycznych prognoz
na podstawie bieżącej polityki jest zajęciem dość ryzykownym, a po
drugie, że ideologia wydaje się trwałym elementem nowoczesnej
rzeczywistości politycznej.